Zo bereid je je voor op de B1-training

Opfrisbeurt nodig voordat je start met je B1-training? Lees dan gauw verder.

Weet jij wat er gebeurt met een koelmachine die een te grote oververhitting heeft? Voor veel monteurs die zich inschrijven voor de B1-training is het antwoord stiekem: nee. Dat F-gassen cat. 1 certificaat ligt al jaren in de la en de basiskennis is wat weggezakt.

Maar in de B1-training is er geen tijd om rustig terug te bladeren. Je stapt direct in bij toepassingen met brandbare koudemiddelen. Dat is complex, risicovol en met nul ruimte voor fouten.

Daarom lees je hier de belangrijkste koeltechnische principes. Kort, helder en to the point. Zodat je meteen op volle snelheid meedraait.

Hoe werkt een koelmachine?
De 4 hoofdcomponenten van een koelmachine
Het bootje en het H-log-P diagram
Oververhitting en nakoeling

1. Hoe werkt een koelmachine?

De kracht van koeltechniek zit in twee natuurkundige processen: verdampen en condenseren.

Verdampen: de stof neemt warmte op uit de omgeving.
Condenseren: de stof geeft warmte af aan de omgeving.

Deze faseovergangen kosten (of leveren) veel energie. Denk aan water: water van 100°C en stoom van 100°C hebben dezelfde temperatuur, maar om die overgang te maken is een enorme hoeveelheid energie nodig.

Belangrijk om te onthouden: het kookpunt van een vloeistof hangt af van de druk. Op grote hoogte kookt water al bij 70°C en bij lage druk kan een vloeistof zelfs bij kamertemperatuur koken. Dat principe gebruiken we in een koelmachine: door de druk te variëren met een compressor en expansieventiel, laten we het koudemiddel condenseren en verdampen bij temperaturen die passen bij de toepassing.

Figuur 1 – Faseovergangen van water: De grafiek laat zien hoeveel energie er nodig is om water van ijs naar stoom te brengen. Het grootste deel van de energie wordt verbruikt bij de faseovergangen (verdampen en condenseren).

2. De 4 hoofdcomponenten van een koelmachine

Een koelmachine werkt altijd met vier hoofdcomponenten in een gesloten kringloop:

Compressor – Zuigt koudemiddel (gas) aan, perst het samen en verhoogt druk en temperatuur.
Condensor – Koelt het hete gas af tot vloeistof en voert de warmte af naar buiten.
Expansieventiel – Laat het vloeibare koudemiddel uitzetten, waardoor de druk daalt.
Verdamper – Laat het koudemiddel verdampen, waarbij warmte uit de te koelen ruimte wordt opgenomen.

Daarna begint de cyclus opnieuw.

Figuur 2 – Schematische weergave van een koelkringloop: Links de verdamper, rechts de condensor. De compressor (boven) en het expansieventiel (onder) sturen het koudemiddel steeds door het hoge- en lagedrukgedeelte van het systeem.

3. Het bootje en het H-log-P diagram

Om het koelproces inzichtelijk te maken, gebruiken koeltechnici het H-log-P diagram.

H (enthalpie): horizontale as, geeft de warmte-inhoud van het koudemiddel aan.
log-P (druk): verticale as, geeft de druk weer op logaritmische schaal.

Het diagram toont drie gebieden:

Vloeistof
Vloeistof + damp (coëxistentiegebied)
Oververhitte damp

Het bekende bootje in het diagram laat het koelkringproces zien:

1 → 2 (compressie): gas wordt samengeperst; druk, temperatuur en enthalpie stijgen.
2 → 3 (condenseren): gas koelt af tot vloeistof; druk constant, warmte afgevoerd.
3 → 4 (expansie): vloeistof zet uit; druk daalt, enthalpie gelijk.
4 → 1 (verdampen): vloeistof verdampt volledig; warmte opgenomen uit de omgeving.

Figuur 3 – H-log-P diagram met bootje: Het groene vlak geeft het volledige koelproces weer, van verdamping en compressie tot condensatie en expansie.

4. Oververhitting en nakoeling

Twee cruciale meetwaarden in het H-log-P diagram geven inzicht in de gezondheid en efficiëntie van de installatie:

Oververhitting (1′-1): verschil tussen het verzadigingspunt en de werkelijke temperatuur van het gas dat de compressor in gaat.
- Te laag (< 3K): kans op vloeistof in compressor.
- Normaal (5–8K): goede vulling en verdamping.
- Te hoog (> 10K): vaak te weinig koudemiddel of verstopping.
Nakoeling (3′-3): verschil tussen het verzadigingspunt en de werkelijke temperatuur van de vloeistof naar het expansieventiel.
- Te laag (< 2K): kans op gasbellen voor expansieventiel.
- Normaal (3–8K): optimale vloeistofaanvoer.
- Te hoog (> 12K): mogelijk overvulling of te grote condensor.

Combinaties geven een diagnose

Figuur 4 – Oververhitting en nakoeling in het H-log-P diagram: De afstand van het verzadigingspunt naar het meetpunt geeft de mate van oververhitting of nakoeling weer.

Ben ik nu klaar voor de B1-training?

Bijna… Je wilt de B1-training niet alleen volgen, maar ook met succes afronden. Bij Studium gaan we voor de hoogste slagingspercentages en dat begint bij een extra goede voorbereiding.

Daarom ontvang je voor de start een praktische hand-out waarin alle onderwerpen uit dit artikel nog uitgebreider zijn uitgelegd.

Je frist in je eigen tempo de basis op, zodat je tijdens de training meteen focust op nieuwe vaardigheden en veilig werken met brandbare koudemiddelen. Zo stap je zelfverzekerd de praktijk in en vergroot je je kans om in één keer te slagen.

Wil jij die voorsprong pakken?
👉 Meld je aan voor de B1-training bij Studium